* این یادداشت نخستین‌بار در یازدهم مِی سال ۲۰۲۱ در صفحه‌یِ اینستاگرامِ پوئتیکاموندی منتشر شده‌است.
یکی از مشکلاتِ عمده‌ای که زبانِ فارسی با آن دست-و-پنجه نرم می‌کند، انتخابِ نادرست و عجولانه‌یِ معادل‌هایی‌ست که به دلیلِ کج فهمیِ مترجمان و به دام افتادن‌شان در دامِ دیوِ بی‌شاخ و دُمی به نامِ «جادویِ معنایِ اول» رخ می‌دهد. از جمله نتیجه‌یِ این به دام افتادن‌ها، انتخابِ عباراتِ سخیف و بی‌معنایی مانندِ «کلماتِ کلیدی» بجایِ (key words) یا «عدالتِ شاعرانه» به جایِ (poetic justice) است. حال آنکه مثلاََ واژه‌یِ (key) نه به معنایِ کلید، که بیانگرِ میزانِ کاربرد یا بسامدِ واژه‌یِ موردِ نظر است. در نتیجه، هم‌ارزی مانندِ «واژگان پُر بسامد/ کاربردی» به منطقه‌یِ معناییِ عبارتِ (key words) نزدیک‌تر است. خلاصه اگر مترجمِ عزیز، با دقتِ بیشتری به انتخابِ هم ارزِ معناییِ مناسب در زبانِ فارسی می‌پرداخت، دیگر گرفتارِ استفاده از عبارتِ چرندی مثلِ کلماتِ کلیدی نمی‌شد.
اما، چاره‌یِ کار چیست؟ به نظرم اگر قرار بر یافتنِ هم‌ارزهایِ مناسبی برای واژگانِ بیگانه در زبانِ فارسی باشد، می‌بایست از ترجمه‌یِ تحت اللفظیِ واژه‌ها پرهیز کرد و به جست-و-جو جهتِ یافتنِ معادلی مناسب در متونِ ادبی‌مان پرداخت. زیرا در بیشترِ موارد، کلیدِ راهگشایِ این درهایِ بسته، لا-به-لایِ صفحاتِ متونِ کلاسیک فارسی، جا خوش کرده است. به راستی چه خوب می‌شد اگر کسی پیش از جست-و-جویِ ما این کار را انجام داده بود!
فرهنگِ برابرهایِ ادبی به قلمِ دکتر صالحِ حسینی، تیغی‌ست بُرّان در دلِ سیاهِ دیوِ بی-شاخ-و-دُمِ «جادویِ معنایِ اول» که تیزه‌اش نورِ دانایی را بر جهلِ تاریکِ نوشته‌های‌مان، می‌تاباند. اکنون شاید بد نباشد تا با ارائه‌یِ یک مثال بر کاراییِ هرچه تمام‌ترِ این اثرِ ارزشمند صحّه بگذارم. آنچنان که در صفحه‌یِ ۱۴۹ کتاب آمده، عبارتِ «مکافاتِ درخور» به جایِ ترکیبِ ثقیلِ «عدالتِ شاعرانه» پیشنهاد شده‌است. زیرا واژه‌یِ پوئتیک در اصلِ انگلیسی، در معنایِ کیفیتِ شاعرانه‌یِ متن به کار نرفته؛ بلکه اشاره‌ای‌ست به شایستگیِ کیفر و فرجامی که فرد، در انتظارِ آن نشسته است. در نتیجه، نویسنده با بکاربردنِ آن در متنِ خود، اصولاً به امری شاعرانه یا خیال‌انگیز جلبِ نظر نمی‌کند. حال آنکه درصدِ قابلِ توجهی از مترجمانِ فارسی‌زبان، به محضِ مشاهده‌یِ این عبارت در متن، بی‌جهت کیفیت، حال یا آنی شاعرانه بدان عطا می‌کنند.
باری، همه‌یِ این چند خط را نوشتم تا بگویم هنگامِ انتخابِ هم‌ارزهایِ معناییِ واژگانِ بیگانه، بد نیست به منابعی چون کتابِ «فرهنگِ برابرهایِ ادبی» مراجعه کنیم. صالحِ حسینی در این کتاب، با انتخابِ هم‌ارزهایی به غایت دل‌نشین و مناسب برایِ واژگانِ و عباراتِ ادبیِ خارجی، کارِ ما را بیش از پیش آسان کرده است. نسخه‌ای که من از این کتاب گرانسنگ در اختیار دارم، همانی‌ست که دکتر حسینیِ عزیز به شاگردِ برجسته‌یِ خود و استادِ درجه یکِ من، دکتر سید حسین ارجانی هدیه داده و ایشان با بزرگواریِ تمام، به این کمترین، به تحفه داده‌اند؛ حقاََ که دُرّی‌ست گرانبها در جعبه‌یِ جواهراتِ کاغذیِ من.